Als de compassie sterft, dan…

…dan kunnen we wel opdoeken. We zijn toch al aardig op weg om de planeet onleefbaar te maken. Maar als de mens voor die tijd ophoudt met compassie te tonen, dan houdt het voor Moeder Aarde snel op. Jeetje Tim, waarom zo sentimenteel?

Dat is wat een dagje Culemborg met je doet. Daar was ik dagvoorzitter van het congres Poort van Mijn Hart. Om 25 jaar vakvrouwschap van Riet Fiddelaers-Jaspers te vieren stonden we even stil om te ervaren wat een kwart eeuw rouwhulp heeft opgeleverd, en wat de toekomst gaat bieden.

Even stil staan bij wat je kunt, is soms bikkelhard nodig. Spreker Sander de Hosson gaf de definitie van compassie: “het meevoelen met de emoties van de ander.” De werkelijke betekenis volgens hem is “hoe bijvoorbeeld mijn secretaresse uit eigen beweging een ruimte regelt zodat mijn patiënten nog even met haar napraten”.

Hoe kleiner de compassie, hoe grootser de impact. Als een verpleegster de arm blijft strelen totdat de patiënt de operatiekamer binnengaat. Als je net even iets langer in iemands ogen kijkt om het werkelijke verdriet te zien. Als je naast iemand meeloopt in plaats van met de beste intenties te gaan duwen in de rug. Als je even stilstaat, en om je heen kijkt.

Longarts De Hosson schreef het boek Slotcouplet, met getuigenissen van de allerlaatste momenten in het leven van zijn stervende patiënten. Compassie geeft rust, ook en vooral voor de nabestaanden. Geregeld staat Sander de Hosson “geluidloos te gillen”, als hij een collega ziet vergeten dat de menselijke maat soms belangrijker is dan de meest logische medische handeling. Een serene hand in plaats van een kalmerend pilletje.

Zoals de Franse chirurg Paré al in de zestiende eeuw schreef: “Geneeskunde is soms genezen, vaak verlichten, maar altijd troosten.” Maar wat als de hulpverlener wordt getroffen door een tragedie in zijn of haar persoonlijk leven? Hoe genees, verlicht of troost je dan? Hoe ga je überhaupt verder?

Foto: Tanja van Roosmalen

Stanneke Lunter overtuigde in Culemborg met haar conclusie: “Ook met een gat in je hart kun je door.” Haar dochter Jitske stapte op 17-jarige leeftijd uit het leven. Hoe ga je dan als moeder en als psychiater door? Ook hier blijkt compassie de voornaamste hulpbron. “Houd elkaar vast, en geef elkaar de ruimte.” Parkeer soms overdag je verdriet, maar leg het ’s avonds thuis weer op tafel. En grijp dan die uitgestoken hand.

Toen Riet Fiddelaers-Jaspers een kwart eeuw geleden als rouwdeskundige begon, moest Farah Zeidan nog geboren worden. Ze is nu 23 jaar, verloor als tiener haar moeder en oma, raakte een tijdje alle contact kwijt met haar biologische en stiefvader. Van alle doorgewinterde therapeuten in de zaal maakte Farah in Culemborg misschien wel de meeste indruk met de woorden: “Ik heb best veel geluk in mijn leven.”

Die woorden echoden de hele dag door de zaal. Want Farah houdt zich met dat mantra niet voor de gek. Veel geluk in mijn leven, zegt ze, “want door al dat verlies is de gun-factor heel groot. Veel mensen om me heen staan klaar om me op te vangen. Elke dag maak ik weer iets van mijn leven, je hebt er maar een.”

Maar in je eentje kun je het niet. Minstens eenmaal daags een scheutje compassie maakt het leven de moeite waard. Eentje krijgen, eentje schenken. Alleen zo draait de wereld door. Daar is niks sentimenteels aan.