Mannen, spreek elkaar aan!

Kerel, genoeg gesodemieter, luister eens even goed! Niet naar mij, maar naar de vrouw tegenover je. Dit is niet voor het eerst, en vermoedelijk niet voor het laatst. Jij hebt je te gedragen. Hoe? Door te luisteren, het hoofd schuldbewust te buigen, en ervoor te zorgen dat jij hoort wat zij zegt.

Want wat is dat toch met ons, mannen? Hardleers zijn we, dat zonder meer. Wat wil je ook met dat stijfkoppige patriarchaat waarmee we ons jaren, decennia, eeuwen staande hebben gehouden. Luister! Luister om te beginnen naar Volkskrant-columnist Sheila Sitalsing: ‘In hoog tempo slinkt het draagvlak voor de moraal van de bejaarde man die zich lange tijd onaantastbaar waande in zijn universum waarin racisme, homohaat en vrouwenmisbruik dingen zijn om leuke geintjes over te maken. (…) We maken een revolutie mee.’

Eerlijk gezegd, Sheila, wij weten heus wel wat er mis is (met ons). Maar begrijpen we het ook? Hebben we werkelijk in de smiezen wat anno 2022 niet langer door de beugel kan? Ik betwijfel het. Tijd dus voor een laatste waarschuwing. Of liever gezegd, voor een laatste aansporing. Want met dreigen, bestraffen, cancelen kom je bij ons mannetjesputters nergens. Wij gaan alleen maar dieper onze hakken in het zand zetten. Waarom? We zijn een beetje bang. Een beetje heel veel bang, omdat elke vent zich wel iets uit zijn verleden herinnert waar hij in het huidige heden liever niet aan terugdenkt.

Ik ook. En om Johan Derksen te citeren, ‘nu zouden we ons ervoor kapot schamen’. Nou gaat het bij mij niet om kaarsen en bewusteloze vrouwen. Wel om net iets te veel proberen tijdens een gezellig avondje, al dan niet alcoholisch aangemoedigd grenzen opzoeken en hopen dat er wederzijdse geilheid ontstaat. Het is lang geleden, en toch heb ik weleens besproken met sommige vrouwen hoe dat is geweest voor hen. Ik heb goed naar ze geluisterd. Donders goed.

Mannen onder elkaar, dat is vaak een recept voor machoprietpraat, kleedkamerhumor, foute grappen maar ook, en onderschat dit niet, onderlinge verbroedering waar we veel energie en plezier aan ontlenen. Aan de tafel van Vandaag Inside is dat zichtbaar. Ik ga hier niet politiek correct doen uit vrees zelf te worden gecanceld. Ik kijk graag af en toe wat fragmenten terug. Lekker lullen over van alles en nog wat, beetje relativeren en provoceren. Met mijn maten doe ik niets anders, vaak luchtig en gelukkig ook diepzinnig. Die aanstekelijke lach van Gijp maakt mij vrolijk.

Tot het fundamenteel fout ging daar aan tafel. Johans ontboezeming over zijn verwerpelijke daad werd met ontstellende domheid weggelachen. Luister! Luister naar Karlijn de Blécourt van Expertisecentrum Seksualiteit Rutgers. Op NU.nl: ‘We zien dat mannen individueel echt wel tegen seksueel misbruik zijn, maar in een groep spreken ze zich daar minder tegen uit. Er heerst een machonorm.’

Iemand, bij voorkeur een man, had daar en toen simpel ‘stop!’ moeten zeggen. Het noodzakelijke moment om het fossiel met de snor te corrigeren kreeg geen enkele kans. Het incident ontspoorde, wat ik daarom liever tot een ‘geweldig leermomentje’ zou willen bestempelen. Wij mannen zijn allemaal in potentie een ietsiepietsie Johan of René. Ergo, wij moeten worden gecorrigeerd zodra grensoverschrijdende gedragingen of uitspraken de kop opsteken. Niet alleen door de vrouw, maar ook en vooral door de man.

Het zal blijven misgaan de komende jaren. Wat in 2017 begon met Harvey Weinstein, en daarmee de geboorte van #MeToo, is een maatschappelijk en juridisch proces dat nog lang niet is afgerond. Dit is geen sprookjeswereld waarin weglopende sponsors, achteraf optredende werkgevers en een niets- en niemand ontziende cancelcultuur een betere samenleving kunnen afdwingen. Dat is reactief, terwijl actie gericht moet zijn op de bron: Gender-gesocialiseerde almacht, die door mannen generaties lang op ongezonde wijze wordt uitgebuit. Daar begint de revolutie zoals Sitalsing terecht opmerkt. Afbreken en opnieuw opbouwen.

Niet voor iets is Vandaag Inside alweer op de buis. Derksen stak op zijn eigengereide wijze letterlijk zijn middelvinger op tegen de talkshows met verbolgen tafelgasten. Futiel opstekertje, hij liet ook merken goed naar zijn eigen vrouw te hebben geluisterd. Derksen realiseerde zich dat vrouwelijke slachtoffers ‘gepijnigd konden zijn door zijn woorden en dat was niet de bedoeling’. Beetje laat en niet bepaald mannelijk in mijn ogen. Maar goed, hij is op leeftijd. Ons leermomentje, mannen: Ga thuis en daarbuiten in gesprek met je vrouw, je zus, je dochter, je buurvrouw. Luister! Luister echt.

De drek van Derksen hoef je niet serieus te nemen. The Voice of Holland is een heel ander verhaal. Het programma blijkt een broeinest te zijn geweest voor mannen die vanuit hun machtspositie seksueel misbruik pleegden. Niet eerder ervoer ik bij mezelf zulke razernij als na de uitzending van BOOS. Ik voelde me als man zwaar beledigd door de smerigheid die jonge vrouwen over zich heen hadden gekregen. Misschien nog ontluisterender was het slappe verweer van Talpa-baas John de Mol, die zich alleen maar ellendiger vastdraaide in zijn eigen onwetendheid en onkunde over dit onderwerp.

Daags erop verscheen een landelijke krantenadvertentie. ‘Beste John, het ligt niet aan de vrouwen.’ Ondertekend met ‘groet, de vrouwen uit je bedrijf’. Ik dacht aan John toen ik over het onderzoek las van hoogleraar Tanja van der Lippe. Een van haar conclusies: Vrouwelijke managers hebben onbetwist een positieve invloed op bedrijfscultuur. Het doorbreken van een cultuur van genderstereotypering en machtsmisbruik is de taak die Mariëtte Hamer op zich heeft genomen. Knoop dit in je oren, zeg ik tegen alle Johns die met droge ogen beweren dat ‘we niks kunnen als vrouwen zich na een ongewenste ervaring niet melden’.

Meer vrouwen op leidinggevende posities is lang niet genoeg. Hoe vaak hoor ik in mijn praktijk van mannelijke leidinggevenden niet het argument dat ‘er voorlopig al genoeg vrouwen in het middle management actief zijn’ of ‘dat het gewoon tijd en geduld kost’ voordat ook op topniveau een evenredige vertegenwoordiging is. Hierin zit onbewust dat vileine vleugje seksisme. Ik houd deze mannen steevast een spiegel voor. En ook mezelf, want mannen hebben mannen te corrigeren en te onderwijzen. Ook als de moeder aller dooddoeners op tafel komt: ‘Niet alle mannen zijn zo.’

Een mooi startpunt voor een eerlijke en strenge discussie over de feiten. Wij zijn een man, en het zijn (meestal) mannen die grensoverschrijdend gedrag vertonen. Het argument ‘maar zo’n monster ben ik niet’ gaat voor ons niet op. Niet langer. We zijn inderdaad niet medeplichtig, maar wij zijn wel degelijk medeverantwoordelijk. Een paar weken na The Voice kwam Ajax-directeur Marc ‘dickpic’ Overmars eroverheen. Wat een afgang voor het mannelijk geslacht.

Ik voel me als man overdrachtelijk belazerd door die klootzakken en in de steek gelaten door hun, vaak mannelijke, leidinggevende die niet of halfslachtig ingrijpt. Het gebeurt nog steeds, dat maakt mij soms zo woest. Ook in het onderwijs, het bedrijfsleven, in de culturele sector, in de politiek; daders gaan met de billen bloot, wat goed is, maar deze Operatie Schone Geslachten vraagt niet alleen om zuivering maar ook om een zuivere basis waarop vrouwen én mannen zich comfortabel voelen.

Als man heb je twee dingen te doen. Je hebt te staan voor de seksuele en intieme veiligheid van de vrouw (en elk medemens). En je hebt óp te staan tegen elke man (en medemens) die deze veiligheid van de ander ondermijnt. Of het nou een zogenaamd onschuldig grapje (‘moet toch kunnen’) is of een overduidelijke misdraging in strijd met het heldere protocol, hier kun je als man het verschil maken. Dat is niet eenvoudig, want vaak voel je je binnen de aloude groepsdynamiek een eenling die liever zijn mond houdt. Wel, beste kerel, niet langer. Hoor je me?

Luister dus ook op dit vlak naar een vrouw, Japke-d. Bouma die in haar NRC-column negentien oersimpele regels (googel ‘Hallo John’) heeft opgesomd om in de oren te knopen. Een paar pik ik eruit. Geef reprimandes in het openbaar, niet binnenskamers. Als vrouwen zich niet voldoende melden, dan zijn de loketten kennelijk niet vertrouwd genoeg. Het versturen van een ‘dickpic’ is wél degelijk reden voor ontslag. Als je het verschil niet ziet tussen flirten en grenzen overgaan of seksueel pestgedrag, dan kun je beter stoppen met flirten.

Ik probeer ernaar te leven, en maak nog steeds uitglijders. Leuker kan ik het niet maken voor de man anno 2022, wel makkelijker. Kijk eerst naar jezelf, spreek elkaar erop aan en luister naar de vrouw. Niet om haar blindelings te gehoorzamen. Ook zij heeft te getuigen hoe hij hiermee worstelt. Dit klusje klaren we samen. En wie echt niet luisteren wil, moet maar voelen. Bij voorkeur op die ene plek, je weet wel.

(Dit essay verscheen in FD Persoonlijk op zaterdag 4 juni 2022.)